pedagog
Antoni Amborski, nauczyciel i popularyzator klasycznego modelu edukacji, odegrał znaczącą rolę w kształtowaniu lokalnego szkolnictwa elementarnego w Królestwie Polskim w XIX wieku. Znany z krytycznego stosunku do nowatorskich metod pedagogicznych, zasłynął jako obrońca tradycyjnego nauczania i wieloletni kierownik szkoły elementarnej we Włostowicach.
Urodził się w 1803 r. w Turobinie, w dzisiejszym powiecie biłgorajskim. Po ukończeniu miejscowej szkoły elementarnej kontynuował edukację w lubelskiej Szkole Wojewódzkiej, działającej od 1833 r. w duchu reform oświeceniowych. Tam też zetknął się z nowoczesnym wówczas, lecz kontrowersyjnym modelem nauczania według systemu Bell–Lancastera, opartego na wzajemnym nauczaniu uczniów. Chociaż system ten, szeroko rozpowszechniany na Zachodzie, wzbudzał nadzieje na przyspieszenie upowszechnienia edukacji, Amborski pozostał wobec niego sceptyczny. Po ukończeniu dwóch klas Szkoły Wojewódzkiej, prawdopodobnie ze względu na sytuację materialną, przeniósł się do Instytutu Nauczycieli Szkół Elementarnych i Organistów w Puławach, jednej z pierwszych tego typu placówek w Królestwie Polskim.
Po uzyskaniu kwalifikacji pedagogicznych, dzięki wsparciu księcia Adama Jerzego Czartoryskiego, objął stanowisko nauczyciela i kierownika szkoły elementarnej we Włostowicach koło Puław. W przeciwieństwie do kierunków promowanych w ówczesnych szkołach, Amborski – świadomy słabych rezultatów metody Bell–Lancastera w Anglii i innych krajach – zrezygnował z jej wdrażania w swojej placówce. Podkreślał, że przekazuje ona wiedzę powierzchowną i nietrwałą. W zamian opowiadał się za solidnym, tradycyjnym nauczaniem, które, jego zdaniem, skuteczniej przygotowywało dzieci do dalszej edukacji i życia codziennego.
Antoni Amborski zmarł 26 czerwca 1869 r. we Włostowicach, pozostawiając po sobie opinię pedagoga oddanego pracy u podstaw i wiernego klasycznym wartościom nauczania. Choć nie doczekał się trwałego upamiętnienia w przestrzeni publicznej, jego sylwetka przywoływana jest w opracowaniach poświęconych historii szkolnictwa w regionie puławskim i lubelskim jako przykład nauczyciela niezależnego myślenia i konsekwencji w działaniu.
Bibliografia
– Archiwum Państwowe w Lublinie, Zespół: Szkoła Wojewódzka w Lublinie, sygn. 58/123/IV.
– „Głos Nauczycielski”, nr 32/1959.
– Kusiak, Jan. Z dziejów szkolnictwa elementarnego w Królestwie Polskim. Warszawa: PWN, 1986.
– Michalski, Wojciech. Początki Instytutu Nauczycieli Elementarnych w Puławach. „Rocznik Lubelski” 1998, t. 40.
