żołnierz, emigrant, zakonnik
Żołnierz, zakonnik i działacz emigracyjny, Walerian Przewłocki odegrał wyjątkową rolę w środowiskach niepodległościowych i religijnych XIX wieku, łącząc biografię żołnierską z duchowym powołaniem. Brał udział w licznych akcjach militarnych i politycznych na terenie Europy i Azji, a jego życie stanowi przykład konsekwentnej walki o niepodległość i wolność narodów słowiańskich.
Urodził się 11 grudnia 1828 r. we wsi Zimno, w powiecie tomaszowskim. Edukację rozpoczął w Rosyjskim Gimnazjum Męskim w Lublinie, które ukończył w 1847 r. Szkoła ta, mimo carskiego nadzoru, kształciła młodzież w duchu patriotyzmu i klasycznych wartości. W 1849 r., jako podporucznik 1 pułku ułanów, wziął udział w powstaniu węgierskim, walcząc w Szumli (obecnie Bułgaria), gdzie związał się z Towarzystwem Demokratycznym Polskim. W kolejnych latach przebywał we Francji i Anglii, a podczas wojny krymskiej walczył w armii tureckiej, służąc w Polskiej Dywizji Kozaków Sułtańskich.
Po wojnie osiadł w Bułgarii, gdzie zajmował się handlem i rolnictwem oraz zaangażował się w obronę Bułgarów przed prześladowaniami. W Turcji organizował pomoc dla polskich emigrantów wojskowych, zbierając fundusze na rzecz Polskiej Szkoły Wojskowej w Stambule. W 1872 r. objął funkcję członka Wydziału Zarządzającego Stowarzyszeniem Emigracji Polskiej na Wschodzie. Wziął czynny udział w przygotowaniach do powstania styczniowego, działając jako komisarz wojskowy Rządu Narodowego przy korpusie Zygmunta Miłkowskiego na terenach Besarabii i Mołdawii.
W 1864 r. uczestniczył w Zgromadzeniu Księży Zmartwychwstańców w Rzymie, gdzie w 1866 r. złożył śluby zakonne. W latach 1867–1870 pełnił funkcję przeora klasztoru w Paryżu, prowadząc działalność oświatową i duszpasterską. Od 1870 r. był kapelanem Zgromadzenia oraz dyrektorem domu zakonnego w Rzymie. W 1883 r. objął obowiązki generalnego administratora całego Zgromadzenia Zmartwychwstańców i działał na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości.
Zmarł 17 maja 1895 r. w Rzymie. Pozostawił po sobie rękopisy wspomnień: Dziennik z lat 1883–1894 oraz Listy z podróży zaatlanyckiej (1891). Przewłocki uchodzi za postać wyjątkową – łączącą działalność patriotyczną, wojskową i zakonną – której życie odzwierciedlało dramatyczne dzieje pokolenia Wielkiej Emigracji.
Bibliografia
- Kronika I Liceum Ogólnokształcącego im. Stanisława Staszica w Lublinie, tom 1: XIX wiek, s. 54–55.
- Zygmunt Miłkowski, Pamiętniki, Lwów: Zakład Ossolińskich, 1908.
- Jerzy Skowronek, W kręgu Hotelu Lambert. Szkice z dziejów emigracji polskiej, Warszawa: PWN, 1981.